İnsan kulağının duyamayacağı kadar yüksek frekanslı ses dalgaları, yani ultrason, tıpta uzun süredir tanı amaçlı kullanılıyor. Ancak artık bu teknoloji, yalnızca görüntüleme değil, tedavi aracı olarak da kullanılmaya başlıyor.
ABD’nin Virginia Üniversitesi’nden Biyomedikal Mühendis Prof. Richard J. Price, odaklanmış ultrason teknolojisinin (Focused Ultrasound) kanser, Alzheimer ve nadir nörolojik hastalıkların tedavisinde çığır açabileceğini belirtiyor.
Beyni zararlı maddelerden koruyan kan-beyin bariyeri, ilaçların beyne ulaşmasını da engelliyor. Bilim insanları, düşük yoğunluklu odaklanmış ultrason dalgalarının kan damarlarındaki mikrokabarcıkları titreştirerek bu bariyeri geçici olarak açabildiğini keşfetti.
Bu sayede ilaçlar ve hatta gen tedavileri, hedeflenen bölgeye doğrudan ulaşabiliyor. Prof. Price, bu yöntemin güvenliğini kanıtlayan çok sayıda denemenin ardından Alzheimer, beyin tümörleri ve glioblastoma gibi hastalıklar için klinik çalışmalara başlandığını söylüyor.
Odaklanmış ultrason yalnızca ilaç taşımakla kalmıyor; aynı zamanda bağışıklık sistemini kanserle savaşmaya teşvik edebiliyor.
Araştırmalar, bu yöntemin tümörleri parçalayıp bağışıklık hücrelerine “tanıtma” etkisi yarattığını gösteriyor. Böylece vücut kendi kanser hücrelerini tanıyıp yok edebiliyor.
Virginia Üniversitesi, 2022 yılında bu alandaki çalışmaları hızlandırmak için dünyanın ilk Odaklanmış Ultrason ve İmmüno-onkoloji Araştırma Merkezini kurdu. Merkezde, ileri evre melanom hastaları üzerinde yeni tedavi kombinasyonları test ediliyor.
Teknolojinin en umut verici yönlerinden biri de beyin ameliyatlarına alternatif oluşturabilmesi. Örneğin, nadir görülen serebral kavernöz malformasyon (CCM) hastalığında, beyin damarlarındaki anormal büyümeler genellikle cerrahiyle alınabiliyor. Ancak bu lezyonlar erişilmesi zor bölgelerde bulunduğunda ameliyat ciddi riskler taşıyor.
Prof. Price ve ekibi, ultrasonla kan-beyin bariyerini açarak ilaç geçişini kolaylaştırmanın yanı sıra, hiç ilaç verilmeden bile lezyonların büyümesinin durduğunu gözlemledi.
Bilim insanlarına göre odaklanmış ultrason, önümüzdeki yıllarda yalnızca Alzheimer veya kanser için değil, nadir ve tedavisi zor nörolojik hastalıklar için de umut olacak.
Prof. Price, “Bu teknoloji sayesinde, cerrahiye gerek kalmadan beynin derin bölgelerine ulaşabiliyoruz. Belki de geleceğin tıbbı, duyamadığımız seslerin içinde saklı” ifadelerini kullanıyor.